TAO, ANONG KARAPATAN MO ANG NILABAG NILA NGAYON?

TAO, ANONG KARAPATAN MO ANG NILABAG NILA NGAYON?

- Nonilon V. Queano/27Oktubre2010

Ninakawan ka ba ng laya,

Binusalan ba ang bibig

Nang magsabi ng totoo,

Inalipin, ginahasa ng amo mo,

Kinulangan ng suweldo,

Tinatratong parang hayop,

Pinasamba sa diyos nilang hindi sa ‘yo,

Pinalayas, sinunog ba ang bahay mo,

Pinatay ba o dinukot ang ‘yong anak

O asawa o ang mahal mo na lumaban at nangarap.

Tao,

Karapatan mo na mabuhay nang payapa

Karapatan mong lumigaya nang may dangal at malaya!

BAHAGHARI

BAHAGHARI

- Nonilon V. Queano/27Oktubre2010

Ngiti sana ang salubong

Sa karit ng bahagharing

Pinaduklay ng tikbalang,

Awit sana sa ganda ng sabunot

Ng habagat na palayan.

Ngunit pagal na ang puso,

Hilam sa gutom ang mata,

Humal ang dilang aawit,

Kaya karit ng dilag na bahaghari

Pantatagpas sa gahaman.

THE BEAUTY OF THE STRUGGLE

THE BEAUTY 0F THE STRUGGLE

(For Tanya, Kimberly, Ian* and all our young comrades and heroes of the revolution)

-  By NONILON V. QUEANO/ 4 February 2010

The beauty of the struggle is as that of mountains

Forests, rivers

Where dreams of freedom explode

In song upon the lips of our most beloved young comrades.

They drew with their hearts

Of fire and love on the people’s canvass

The most pure searing light that flashed on wasted faces

Of women and children;

The sheen on fallen workers’ blood;

Limned landscapes of ashen rains

Falling on bones, peasant huts, hovels;

Bodies tearing in hunger hues of bile green

Pale yellow, livid gray,

And the unquiet night.

Truly, were it but painting, poem or song,

A revolution would have been exquisite

As a white sea, a purple mountain, a violet sky,

And the dulcet smiles of Tanyas, Kimberlys,  Ians

And friends and heroes we fondly remember

Posing with the masses with their paintbrushes, pens, and guns.

But it is true.

The enemies prowl the night like ghouls

Spraying bullets on those who love most purely:

The poets and singers of the revolution

Who fought with us on the eternal day;

And it is true that we feel pain,

That we cry with raised fists to honor their memory,

That we will hold the gun with more passion and grace,

Exquisitely as in a painting, song, or poem on the people’s canvass

Drawn by young heroes and warriors who’ll come after us

Signing the wind with love and fire,

Fighting unendingly,

Until the dawn of freedom.

*Tanya Domingo, 20, and Ian Dorado, 19, were U.P. Diliman Fine Arts students who did cultural work with the masses of Brgy. Sta. Rita in Bulacan and were killed by the military on January 15, 2010.  Kimberly “Kimay” Jule Luna was a student leader at MSU-IIT, Iligan City, who went underground and was killed by soldiers in December 2009.

ASYENDA

ASYENDA

-Nonilon V. Queano/16Oktubre2010

Ako’y isinilang, lumaki’t tumanda

Sa asyendang bukid ng aking ninuno

Mundo’y do’n gumulong, tulad sa gunita

Tinagpas ng hirap, kinain ng laho

Ang musmos na hubo at hubad sa araw

May kuwerdas ang dibdib, ang balat ay hapit

Patinga-tingala at palagaw-lagaw

Limot kung kailan kumita ng langit

Ang inang kumandong sa kaniyang anak

Sa oras ng gutom, sakit, pagtitiis

Minsan’y sakada rin, halibas ay itak

Lahat pati puso’y sinimpan sa hapis

Ang amang nahutok sa pakikitalad

Sa hirap at pagod, gutom, pagdarahop

Nag-asam ng laya, nangarap lumipad

Ngunit mula’t mula’y kalos na ang salop

Walang ibabagwis ang sahod-pulubi

Ipupugal lamang nang paikot-ikot

Paano uusad kung ni ang pambili

Ng pagkain, damit, lahat di masimot

Ganito ang buhay sa asyenda namin

Bawa’t henerasyon’y kuwentong susulatin

Mistulang bilanggo kung aming limiin

At ang kuwentong ito’y uulit-ulitin

Subalit mayroong bagong pangyayari

Nitong huling araw na di pa nasulat

Mga manggagawa sa asyenda dini

Ang nagsibalikwas tila nangamulat

Kasabay din noon may mga nautas

Sa putok ng baril ng guwardiyang bayaran

Ngunit hudyat yaon ng lalong paglakas

Ng kilos protesta dito sa tubuhan

Yaong kuwentong yaon'y nais kong awitin

Ilalahad bukas at sana’y limiin,

Yaon din ang araw na sa papawirin

Sana’y makalipad kauring alipin.

ALL THE CHILDREN SING

ALL THE CHILDREN SING: IN PRAISE OF CHARICE, IYAZ, MILEY CYRUS, JUSTIN BIEBER, ET AL.

- Nonilon V. Queano

                        “All the children sing:

Hey, Bungalow Bill, what did you kill, Bungalow Bill?

Hey, Bungalow Bill, what did you kill, Bungalow Bill?”

                        - The Beatles, “Bungalow Bill”

                        -

The children will sing no matter what color

Through the winter haze or in summer anywhere

Though elsewhere skies tear up like black silk women wear in mourning

After the men shall have fallen in battle

But today is a feast of songs served on flaming platters by boys and girls,

A dredging of the soul in high notes, profound or shrill,

Rapping rolling thunders to high heavens, plumbing deep earth

And always certain of winning

The world has not seen such dazzling play of sound and colors

Since the old South, when, like black weeds, Mandingos picked magnolias,

And sparrows and canaries swooped down on cotton fields in dead heat.

It must be quite different now with children at the helm,

In motley tones of Charice, Iyaz, Justin Bieber, Myley Cyrus, Imparato

Filipinos, Americans, Canadians, Koreans, Italians, Europeans, etcetera

Singing mighty tunes of “We are the world,” “In This Song,” “Pyramid,” “The Climb,” etcetera

With David Foster, Oprah, Ellen, and the rest, in tow.

The children will sing no matter where

On “YouTube,” yes,

Where even men in orange outfit show off their dancing

To MJ’s “Thriller”

If singing were a weapon, Charice would now be Queen.

What a wonderful world, we’d say

But grown-ups never learn.

Elsewhere, bombs fall,

“Hurt lockers,” inhabit the desert mountains still,

The human heart dies in anger

Death comes certain as sun and rain

In that country, where music plays in gun blasts

And no poem rings

Elsewhere , in that country where children will but may not sing.

KAY BEATO

PAANO BANG ALALAHANIN: ALAY KAY BEATO, KAIBIGAN AT KASAMA

Noni V.Queano/26 Hunyo 2010

Papaano bang alalahanin ang kaibigan at kasama

Kaumpukan at kapulong sa paglaban

Minsan’y anak, minsan’y ama

At walang pasabi, tulad ng gawi ng karaniwan

Sukat na yayao na lamang na tila ba

Pupunta lang sa trabaho o mag-uula ng kalabaw

O mamamalakaya at sa hapon o umaga’y uuwi rin.

Hindi naman sa di natin maunawa,

Simple lang ‘yan sa diyalektika:

Bawa’t supling ng lupa, dagat, araw

Papagaspas, maglalayag, mananalamin, magmamahal, aawit

Tutugis ng liwanag, sa simula at sa rurok

Hanggang wakas.

Sa tao o bagay yao’y batas.

Bawa’t puno’y may panahong bumubuwal,

Tulad ng paslit na lumaki’t nagkamuwang

Na hamunin ang kidlat,

Tulad ng ama’t ina na sa gubat ay humanap ng pag-asa,

Sana nga masasabi ng naiwang

Babalik din ‘yan sa oras

Papauwi pagkaraang magtagumpay sa labanan.

Kaya saan nga ba ilulugar ang lungkot at dalamhati?

Ang tiyak lang, hindi batas ang tatatak sa gunita

Kundi araw-araw na pagkilos

Pagmamahal na kinuyom sa kamao,

Itinitik sa aklat ng bayang nagsipag-alsa

Ipinakalat sa binusabos na masa

Ikinasa sa gatilyo ng paglaban

Paano nga ba alalahanin ang kasama?

Maliban sa salaminin sa sininta niyang asawa at mga anak

Ang alab ng pagmamahal na lahat tayo’y nakadama,

Walang batas ng simula o ng wakas

At lalaging nagniningas,

Maliban sa ipangakong ang himagsik ng yumao’y

Sulong laging pagliliyabin

Hanggang laya’y pumalaot sa hugpungan

Ng huling pagbabangon, pangangarap at panata.

TAYO'Y ISANG HANAY

TAYO AY ISANG HANAY

(Para sa alaala ni Ka Alex Remollino, Ka Roda, at iba pang bayani ng rebolusyon)

-  NONILON V. QUEANO

    10 Setyembre 2010

Sapagkat tayo’y nagmahal nang wagas sa sinintang bayan,

Nagsilbi sa masa, nag-asam ng laya,

Doon’y nagkikita: may nanay at tatay,  may lolo at lola,

(Tulad ni Ka Roda),

At, mga kabataang

(Tulad ni Ka Alex)

Na suong ang buhay sa pakikibaka.

Walang nakabukod.

Kung hindi man armas,

Ang sukbit ay tula at awit,

Pinagbuklod tayo ng mga panata,

Tulad ng kay Rizal, Bonifacio, Gabriela

Lorena, Eman, Lerry, at maraming iba pa

(Sinlapad ang lista ng langit at lupa),

At ngayo’y,  tulad ni ka Alex,

Tulad ni Ka Roda

Tayo’y nabubuong isang hanay,

Walang nagtatanong kung saang uri nagbuhat

(Bagaman marami ay sa uring salat)

Di na mahalaga kung saan bang siglo o anong dekada

Nang magdalang-liwanag

At, tulad sa gabi ng mga pangarap,

Aawitin natin ang katotohanan at ipamumudmod

At pagsasaluhan,

At payayabungin na isang halaman

Hanggang mamutiktik ng bunga’t bulaklak.

Kung masa’y inapi, ginahasa, pinagnakawan, pinaslang

(Sa isang asyenda, bukirin, o saanmang pook trabahuhan )

Tayo’y libong sulong kagyat nagliliyab

Upang suhayan ang lakad ng bayan,

May mamumuno sa mga aklasan,

(Tulad ni Ka Roda),

Mayroong susulat,

(Katulad ni Alex,

Na ibibida ang bakbakan, ang mga nalagas, pinosasan

Paglago ng hanay, inaning tagumpay)

May aawit at tutula nang buong timyas sa pulang umaga

(Tulad ng Lorena o ng isang Eman)

Para ipaalam

Sa lahat ng lugal, sa lahat ng bayan.

Ngunit hindi bulag ang ating pagsuyo

(Alam natin ‘yan)

Tulad sa butil ng palay na tatahip-tahipin

Sa kumpas ng hangin,

Ipapalaala na lahat ng ito na pinagbuwisan--

Kawalang-hustisya, gutom, hirap,

Baluktot na isip, pagkagahaman, mga pagtataksil,

Kawalang-pag-asa, at pagkalugmok ng pinakadakila sa atin

Ay lagim na niluto sa kawa ng imperyalismong

Kumamkam sa lupa, langit, dagat

At bampira nganing, sisibain tayo hanggang kamatayan.

Subalit, may awit sa mga puso nating di maparam-param;

Di mapugto ang ngiti tuwing may tagumpay,

Tula’y walang ubos kahit na sa bukas

Muli tayong umang sa pakikilaban

A, sa rebolusyon, walang kahulilip ang kaligayahan.

Mayroon ding araw

(Katulad ng ngayon)

Na kalat ang dilim, tila ba uulan

May unos ba kaya?

Puso’y nagluluksa,

At ang dalamhati’y malamig na hanging humihihip-hihip,

Mayroon ding araw

Na buhos ng luha’y ating pipigilin,

Kapag may kasamang nalagas  na akala natin’y laging naririyan,

Kapag may makatang, katulad ni Alex,

O may  manggagawang minahal ng labis, tulad ni Ka Roda

Na habang panahong kaaga-agapay ay bibiglang lilisan

Mayroon ding araw na puspos ng lungkot,

Ngunit lilipas din.

Tulad din sa lahat ng bayang pinaslang,

Pamuling aawit, pamuling tutula, pamuling susulong sa pakikibaka

Tayong isang hanay.

TANAGA

TATLONG TANAGA

1.

Muntik nang mapatula

Sa bomba ng tanaga

Ngunit puno ng luha

43'y di pa laya.

2.

Sige na nga, sige na,

Ang tula ay ikasa

Apatnapu't tatlo ba

P-noy, kailan lalaya?

3. Sigaw ng bayang api

Free the Morong 43

Lumalim na ang gabi

Hustisya'y bakit bingi?

TTATLONG YUGTO NG PAG-IBIG O PAANO BA MAGMAHAL NANG WAGAS

TATLONG YUGTO NG PAG-IBIG O

PAANO BA MAGMAHAL NANG WAGAS

(Sa alaala ni Kasamang Aileen)

- Nonilon V. Queano/28 Setyembre 2010

Una, kailangang ikampay ang isip nating

Nagmahal nang wagas,

Sa imperyong kalawakan,

Tulad ng bulalakaw,

Guguhit ng liwanag sa gaano man kapusikit na dilim,

Upang puso’y bolang apoy na itanim sa gubat,

O kung saan ang sinta’y napapadpad,

Tumutubo lamang ang pag-ibig sa liwanag.

Ikalawa, ang pagkilos na lagi’y buhay sa loob:

Pagmumulat sa masa

Ukol sa imperyalismong sanhi ng hirap at inhustisya

Kahit saang mundo,

Kahit saang kalawakan,

Gaano man katagal,

Pagbuwag sa metapisika

Na nagsabing lahat ng hirap, dusa’t kamangmangan

Ay tadhana ng Diyos sa langit,

Kahit malinaw na ang Diyos ay negosyanteng

Humakot ng yaman sa pangungulimbat

Sa minahan, pananiman, patahian, paminggalan

Nating nagdasal, sumimba, siniphayo, sinalanta

Sa kahangalang ipinakalat nila --

Lulan ng lagim ng mga giyerang kanilang dala-dala saanman --

Na mapalad ang mahirap at nagugutom

Dahil pagpapalain sa kabilang buhay.

Ang bulalakaw na isip lamang ang nakakagagap nito.

Ikatlo, ang pag-aarmas.

Dahil walang tatapos sa salot ng imperyalismo

Kundi rebolusyon,

Tatawagin natin itong pagmamahal nang wagas,

Mula sa pusong nagliliyab,

Pagkaraang payabungin ang kamalayan ng masa:

Ang pag-aalsa.

Pagkaraang pamukadkarin ang pag-ibig sa laya:

Ang digmang bayan na pinanday tuwina

Ng awit, pananalig, at pangarap

Gaano man kapanganib, kalayo, katagal.

Ganoon magmahal nang wagas,

Guguhit ng apoy at liwanag sa kalawakan at gubat,

Yayabong ang pag-ibig,

Tulad ng pag-aalsa,

Wala namang halaga ang buhay kung hindi magmahal,

At paano ba kaya magmahal kung hindi nga wagas.

THREE CHAPTERS OF LOVE OR HOW IT IS TO LOVE TRULY

 (In memory of Kasamang Aileen)
-  Nonilon V. Queano/3October2010

(The author's translation into English of his own poem originally in Filipino, "Tatlong Yugto ng Pag-ibig O Paano Ba Magmahal Nang Wagas")

First, we who truly love
Need unfetter our minds
Across the empire's wide expanse,
Like meteor,
Blazing through the darkest nights with bursts of light,
So the heart could be a ball of fire drilling in the forest,
Or wherever the beloved has hid,
Love grows only in light.

Second, the work always kept alive inside:
Educating the masses
On how imperialism has brought suffering and injustice
Everywhere,
Across every space;
Tearing down the metaphysic
Which proclaimed that all poverty, suffering, and ignorance
Had been decreed by God in heaven,
Even if clearly God was the businessman
Who amassed wealth from plunder
Of mines, farmlands, weaving houses, kitchens
That belonged to us who had prayed, worshipped, were spurned, were devastated
By the wicked lie that they spread --
Borne on the terror of the wars that they unleashed everywhere --
That blessed are the poor and the hungry
For they will be rewarded in the afterlife,
This only the meteoric mind understands.

Third, the bearing of arms.
For nothing will put an end to the plague of imperialism,
But a revolution.
We will call this the love that is true,
From the heart that burns;
After raising the consciousness of the masses:
The uprising;
After seeing the love for freedom blossom:
The people's war wrought constantly
In song, faith, and dreaming
No matter how full of risks, distant, protracted.
That is how it is to love truly.
Drawing fire and light in the vast expanse and in forests,
Love will bloom,
Like the struggle,
For what is life worth if one has not loved,
And how is it to love if love be untrue.